Słownictwo na tej stronie — czasowniki posiłkowe:

…i zwykłe słowa:

Czasowniki posiłkowe

Została nam tylko jedna cecha gramatyczna toki pony — czasowniki posiłkowe. Są to wyrazy, które stawia się przed innymi czasownikami w celu zmodyfikowania ich znaczenia.

Słowa „kama” można użyć zarówno jako czasownika oznaczającego „przyjść”, jak i rzeczownika oznaczającego trwającą czynność:

mi jo e moku. — Mam jedzenie.

mi kama jo e moku. — Otrzymałam/otrzymuję jedzenie.

mi kama tan ma Losi. — Pochodzę z Rosji.

Jako czasownik posiłkowy, słowo „ken” działa podobnie do polskiego „móc”:

mi pali e tomo. — Buduję dom.

mi ken pali e tomo. — Mogę budować dom.

Można go też użyć w znaczeniu „możliwość”.

ni li ken. — To jest możliwe.

ken la ale li pona. — Może wszystko gra.

Wyrazy „open” i „pini” wyrażają początek i koniec.

mi open pali e tomo. — Zaczęłam budować dom.

mi pini pali e tomo. — Skończyłam budować dom.

Słowo „sona” można przetłumaczyć jako „wiedza” albo „wiedzieć”, ale jako czasownik posiłkowy oznacza on „umieć”:

mi sona pali e tomo. — Umiem zbudować dom.

mi sona e ni. — Wiem to.

mi sona sitelen. — Umiem pisać/rysować.

mi sona e sitelen. — Znam napis/obraz.

ona li sona ala sona e toki Inli? — Czy oni znają angielski?

Jeśli umieścimy „kama” przed „sona”, otrzymamy „uczyć się”.

jan lili li kama sona toki. — Dziecko uczy się mówić.

mi kama sona e toki pona. — Uczę się toki pony.

Ewentualnie można powiedzieć:

mi kama sona toki kepeken toki pona. — Uczę się mówić w toki ponie.

Słowa „wile” używa się w celu wyrażenia chęci lub potrzeby.

jan lili li wile moku. — Dziecko jest głodne / chce jeść.

jan lili li wile e ijo musi. — Dziecko chce zabawkę („przedmiot zabawy”).

wile sina li suli mute. — Twoje potrzeby są bardzo ważne.

Oprócz wyżej wymienionych wyrazów, niektórzy również używają „awen” i „lukin” jako czasowników posiłkowych. „awen” w takich wypadkach oznacza „nadal [coś robić]”, a „lukin” znaczy „szukać, próbować [coś zrobić]

ona li lukin e lipu. — Oni czytają książkę.

ona li awen lukin e lipu. — Oni nadal czytają książkę.

mi jo e tomo. — Mam dom.

mi lukin jo e tomo. — Szukam domu, (który mogę posiąść).

Czasowniki

Wyraz „tenpo” przydaje się, ponieważ w wielu zdaniach pomaga określić czas wykonywania danej czynności. Jako że toki pona nie ma czasu gramatycznego, można go nadal określić, dołączając do zdania dodatkowe wyrażenie:

tenpo ni la mi moku. — (Teraz) jem.

albo

mi moku lon tenpo ni. — Jem (w tej chwili).

(Jak zostało to wyjaśnione na stronie 9, słów „lon” i „la” można często używać naprzemiennie).

Wyrażenia „tenpo pini” i „tenpo kama” używa się do przedstawienia kolejno czasu przeszłego i przyszłego.

tenpo pini la mi pali e ijo ike mute. — Zrobiłam dużo złych rzeczy w przeszłości.

tenpo kama la o moku ala e kasi ni. — Na przyszłość nie jedz tej rośliny.

Oczywiście o czas można również pytać. Wtedy używamy konstrukcji „tenpo seme”:

tenpo seme la sina pini e pali sina? — Kiedy skończyłaś swoją pracę?

Różnice dialektalne

Ze słów „open” i „pini” korzysta się czasem jak z czasowników posiłkowych w społeczności toki pony, ale użycie to nie zostało opisane ani w oficjalnej książce toki pony, ani w kursie „o kama sona e toki pona!”.

Ćwiczenia

A teraz spróbuj określić znaczenie poniższych zdań.

• o open e lupa.
• tenpo lili la mi kama tawa sina.
• mi wile tawa ma ante.
• sina ken ala ken kama tawa tomo mi?
• sina kama tawa tomo mi la o kepeken e nasin Seloka.
• sina lon nena la sina ken lukin e ijo mute.

I przetłumacz następujące zdania na toki ponę:

• Czy wiesz jak to zrobić?
• Wszystko jest możliwe.
• Czy możesz otworzyć te drzwi?
• Jeżeli nie posłuchasz ekspertów, twoja praca będzie zła.
• Nadal uczę się toki pony.

Odpowiedzi