lipu sona pona |

toki pona: strona 10 – czasowniki posiłkowe, czas i miejsce

Słownictwo na tej stronie — czasowniki posiłkowe:

słowo znaczenie
kama nadchodzący, przyszłość, przyszły, zdarzenie
ken móc, możliwość
open rozpocząć, otworzyć, otwarty
pini skończyć, koniec, zamknąć
sona wiedza, wiedzieć, umieć
wile chcieć, potrzeba, pragnienie

…i zwykłe słowa:

słowo znaczenie
lupa dziura, drzwi, okno
nasin ścieżka, droga, reguła, sposób
nena wzgórze, góra, przycisk, wypukłość, nos
tenpo czas, moment, raz (np. dwa razy)

Czasowniki posiłkowe

Została nam tylko jedna cecha gramatyczna toki pony — czasowniki posiłkowe. Są to wyrazy, które stawia się przed innymi czasownikami w celu zmodyfikowania ich znaczenia.

Słowa „kama” można użyć zarówno jako czasownika oznaczającego „przyjść”, jak i rzeczownika oznaczającego trwającą czynność:

mi jo e moku. — Mam jedzenie.

mi kama jo e moku. — Otrzymałam/otrzymuję jedzenie.

mi kama tan ma Losi. — Pochodzę z Rosji.

Jako czasownik posiłkowy, słowo „ken” działa podobnie do polskiego „móc”:

mi pali e tomo. — Buduję dom.

mi ken pali e tomo. — Mogę budować dom.

Można go też użyć w znaczeniu „możliwość”.

ni li ken. — To jest możliwe.

ken la ale li pona. — Może wszystko gra.

Wyrazy „open” i „pini” wyrażają początek i koniec.

mi open pali e tomo. — Zaczęłam budować dom.

mi pini pali e tomo. — Skończyłam budować dom.

Słowo „sona” można przetłumaczyć jako „wiedza” albo „wiedzieć”, ale jako czasownik posiłkowy oznacza on „umieć”:

mi sona pali e tomo. — Umiem zbudować dom.

mi sona e ni. — Wiem to.

mi sona sitelen. — Umiem pisać/rysować.

mi sona e sitelen. — Znam napis/obraz.

ona li sona ala sona e toki Inli? — Czy oni znają angielski?

Jeśli umieścimy „kama” przed „sona”, otrzymamy „uczyć się”.

jan lili li kama sona toki. — Dziecko uczy się mówić.

mi kama sona e toki pona. — Uczę się toki pony.

Ewentualnie można powiedzieć:

mi kama sona toki kepeken toki pona. — Uczę się mówić w toki ponie.

Słowa „wile” używa się w celu wyrażenia chęci lub potrzeby.

jan lili li wile moku. — Dziecko jest głodne / chce jeść.

jan lili li wile e ijo musi. — Dziecko chce zabawkę („przedmiot zabawy”).

wile sina li suli mute. — Twoje potrzeby są bardzo ważne.

Oprócz wyżej wymienionych wyrazów, niektórzy również używają „awen” i „lukin” jako czasowników posiłkowych. „awen” w takich wypadkach oznacza „nadal [coś robić]”, a „lukin” znaczy „szukać, próbować [coś zrobić]

ona li lukin e lipu. — Oni czytają książkę.

ona li awen lukin e lipu. — Oni nadal czytają książkę.

mi jo e tomo. — Mam dom.

mi lukin jo e tomo. — Szukam domu, (który mogę posiąść).

Czasowniki

Wyraz „tenpo” przydaje się, ponieważ w wielu zdaniach pomaga określić czas wykonywania danej czynności. Jako że toki pona nie ma czasu gramatycznego, można go nadal określić, dołączając do zdania dodatkowe wyrażenie:

tenpo ni la mi moku. — (Teraz) jem.

albo

mi moku lon tenpo ni. — Jem (w tej chwili).

(Jak zostało to wyjaśnione na stronie 9, słów „lon” i „la” można często używać naprzemiennie).

Wyrażenia „tenpo pini” i „tenpo kama” używa się do przedstawienia kolejno czasu przeszłego i przyszłego.

tenpo pini la mi pali e ijo ike mute. — Zrobiłam dużo złych rzeczy w przeszłości.

tenpo kama la o moku ala e kasi ni. — Na przyszłość nie jedz tej rośliny.

Oczywiście o czas można również pytać. Wtedy używamy konstrukcji „tenpo seme”:

tenpo seme la sina pini e pali sina? — Kiedy skończyłaś swoją pracę?

Różnice dialektalne

W tej części wyjaśniono, jak różne kursy toki pony różnią się sposobem wyrażania pewnych idei.

Ze słów „open” i „pini” korzysta się czasem jak z czasowników posiłkowych w społeczności toki pony, ale użycie to nie zostało opisane ani w oficjalnej książce toki pony, ani w kursie „o kama sona e toki pona!”.

Ćwiczenia

A teraz spróbuj określić znaczenie poniższych zdań.

I przetłumacz następujące zdania na toki ponę:

Odpowiedzi