Słownictwo na tej lekcji:
| słowo | znaczenie |
|---|---|
| wan | jeden, część, zjednoczony |
| tu | dwa, dzielić, podzielony |
| sike | koło, okrągły, piłka, rok |
| mani | pieniądz; duże, udomowione zwierzę |
| esun | handel, rynek, sklep, wymiana |
| mun | księżyc, gwiazda, obiekt na nocnym niebie |
| nanpa | liczba, (oznaczenie liczebnika porządkowego) |
| poki | pudełko, zbiornik, miska, filiżanka, szuflada |
| sin | nowy, dodatkowy, świeży, dodatkowy |
| suno | słońce, światło, jasność, błysk |
Liczebniki
Oto najbardziej podstawowe liczebniki w toki ponie:
- ala — zero, nic
- wan — jeden
- tu — dwa
- mute (wiele) — trzy lub więcej
- ale — wszystko, nieskończoność
System ten jest oczywiście bardzo ograniczony. Ale nie jest to nic nowego — języki z plemion łowiecko-zbierackich nie używają liczb większych niż 3, 2, a czasem nawet 1. (Język pirahã, na przykład, ma tylko słowa na „mało” i „dużo”, a ich wartości zmieniają się w zależności od kontekstu).
Jednakże istnieje również drugi, dodatkowy system, który jest oficjalnie zdefiniowany i powszechnie używany do opisywania większych liczb. Wykorzystuje on już istniejące słowa toki pony jako dodatkowe liczebniki:
- ala — zero
- wan — jeden
- tu — dwa
- luka (ręka) — pięć
- mute (wiele) — dwadzieścia
- ale (wszystko) — sto
W tym systemie liczebniki mogą być wyrażane za pomocą zestawienia wielu słów. Przykładowo, 42 to „mute mute tu” (20+20+2), a 18 to „luka luka luka tu wan” (5+5+5+2+1).
Jak widać, jest to wciąż dość ograniczony system. Aby nazwać rok, w którym ta strona została napisana (2020), trzeba by powtórzyć słowo „ale” dwadzieścia razy i dodać jedno „mute” na końcu.
Wszystkie te ograniczenia są częścią filozofii języka toki pona, polegającej na upraszczaniu myśli i unikaniu zbędnych szczegółów. Istniały próby stworzenia innych systemów liczbowych, ale żaden z nich się powszechnie nie przyjął.
Używanie liczebników
Niezależnie od systemu, liczebniki są traktowane jak przymiotniki i dodawane na końcu rzeczowników lub fraz nominalnych:
soweli wan — jedno zwierzę
waso lili tu — dwa małe ptaki
By utworzyć liczebnik porządkowy (pierwszy, drugi…), używamy słowa „nanpa”.
jan nanpa wan — pierwsza osoba
tomo nanpa mute luka luka wan — 31. dom (lub dom nr 31)
Wyrażenie „nanpa wan” jest czasem używane jako przymiotnik, aby utworzyć stopień najwyższy:
nena Ewelesu/Somoluma li nena suli nanpa wan lon ma ale. — Mount Everent/Czomolungma jest największą górą na całym świecie.
Kalendarz
W połączeniu z wyrazem „tenpo”, słowa „suno”, „mun” i „sike” mogą oznaczać odcinki czasu:
tenpo suno — dzień („czas słońca”)
tenpo pimeja — noc („ciemny czas”)
tenpo mun / tenpo sike mun — miesiąc („czas księżyca / cykl księżyca”)
tenpo sike / tenpo suno sike — rok („czas okrążenia / czas okrążenia słońca”).
nanpa
Słowo „nanpa” można użyć nie tylko jako znacznik liczby porządkowej, ale też jako tłumaczenie słowa „liczba” albo „cyfra”. Na przykład:
ilo nanpa — kalkulator („urządzenie liczbowe”)
nanpa pona — wynik/punktacja („dobre liczby”)
Przy konstruowaniu takich wyrażeń należy uważać, żeby nie zbudować czegoś niejasnego. Na przykład nie wiadomo, czy „ilo nanpa tu” oznacza oznacza „drugie narzędzie” czy „dwa kalkulatory”. W tym drugim przykładzie wystarczy uporządkować wyrazy w ten sposób: „ilo tu nanpa”.
Pogoda
Kiedy rozmawiamy o pogodzie, najczęściej używanym zdaniem jest „[rzeczownik] li lon” i dosłownie oznacza „[rzeczownik] istnieje”. Używamy go w sytuacji, kiedy chcemy określić, jaka pogoda panuje obecnie:
suno li lon. — Świeci słońce.
telo sewi li lon. — Pada deszcz. („istnieje woda nieba”)
seli li lon. — Jest ciepło.
lete li lon. — Jest zimno.
Różnice dialektalne
W tej części wyjaśniono, jak różne kursy toki pony różnią się sposobem wyrażania pewnych idei.
Opinie na temat zapisywania liczebników porządkowych różnią się między kursami.
Oficjalna książka i seria filmów „12 days of sona pi toki pona” mówią, że wystarczy dodać „nanpa”, a następnie liczbę. Z kolei kurs „o kama sona e toki pona!” zaleca dodać „pi nanpa” i liczbę.
jan nanpa wan — pierwsza osoba
jan pi nanpa wan — pierwsza osoba
W społeczeństwie toki pony częściej używa się tego pierwszego sposobu i z takiego też korzysta ten kurs.
Ćwiczenia
Teraz spróbuj przetłumaczyć podane zdania na polski:
- mi wile esun e soweli suli tu wan ni.
- tenpo suno pini la mi lon tomo sona.
- tenpo mun wan pini la lete li lon.
- sina pona nanpa wan tawa mi.
- tenpo suno mute mute la telo sewi li awen.
A poniższe na toki ponę:
- Mieszkam w domu (pod) nr 27 na ulicy Lipowej.
- Telewizor („urządzenie ruchomych obrazków”) powiedział, że jutro będzie słonecznie.
- Jutro będzie zimno.
- Maj („piąty miesiąc”) jest urokliwy („dobry” / „słodki”)
- Posiadasz dużo instrumentów muzycznych!