Nowe słownictwo na tej lekcji:
| strona | znaczenie |
|---|---|
| e | (wskazuje obiekt/dopełnienie) |
| ijo | rzecz |
| ilo | narzędzie, przyrząd, maszyna, urządzenie |
| lipu | książka, dokument, papier |
| lukin | oko, patrzeć, widzieć, szukać |
| olin | miłość, kochać, współczucie, sympatia |
| pali | robić, pracować, działać, praca |
| pana | dawać, wysyłać, emitować, nadawać |
| telo | woda, ciecz, nawadniać, czyścić |
| tomo | dom, pokój, budowla |
Najprostsza budowa zdania z czasownikiem wygląda następująco:
[rzeczownik] li [czasownik]
Przykładowo:
mije li pali. — Mężczyzna pracuje.
Przymiotniki mogą zostać umieszczone zarówno po rzeczownikach, jak i czasownikach. W tym drugim przypadku obejmują funkcję przysłówka.
jan wawa li pali pona. – Silna osoba pracuje dobrze.
Ponieważ przymiotniki i czasowniki używają tej samej struktury, mogą zaistnieć sytuacje, w których będą trudne do odróżnienia. Na przykład wyrażenie „mi moku” może oznaczać „jem” lub „jestem jedzeniem”.
Czasowniki nie odmieniają się przez czas, dlatego zdanie „sina pali” może oznaczać „pracujesz” bądź „pracowałeś/-aś”. Istnieje sposób na określenie czasu, ale o tym na przyszłej lekcji.
Dopełnienie zdania, czyli to, na czym wykonywana jest czynność, wymaga dodania partykuły „e” i użycia następującej struktury:
[podmiot] li [czasownik] e [dopełnienie]
jan wawa li pali e tomo. — Silna osoba buduje/tworzy dom.
Do dopełnienia również można doczepić przymiotnik.
jan pali li pana e moku pona. — Pracownik podaje dobre jedzenie.
Oto przykładowe zdania:
jan pona mi li pona e ilo lukin. — Mój przyjaciel naprawia narzędzie do patrzenia (okulary, lornetka, mikroskop, itd.).
mi telo e moku. — Ja myję jedzenie.
mi olin e meli mi. — Kocham moją żonę.
Słowo „lukin” nie opisuje wyglądu, a samą czynność patrzenia, dlatego by prawić komuś komplementy na temat tego pierwszego, używa się
sina pona lukin. — Wyglądasz dobrze. („Jesteś dobry/-a wizualnie”.)
Ćwiczenia
A teraz spróbuj przetłumaczyć podane zdania na polski:
- jan lili li pana e telo lukin.
- ona li lukin e lipu.
- soweli ike li utala e meli.
- jan utala li moku e kili suli.
- soweli lili li moku e telo.
- mi telo e ijo suli.
A następujące zdania na toki ponę:
- Ona kocha wszystkich ludzi.
- Łazienka („pokój wody”) jest dobra.
- Wydaję dokumenty.
- Zły wojownik patrzy na twój dom.
- Moje narzędzia działają dobrze.